Pies średniej wielkości o nieco wydłużonej sylwetce wpisującej się w kształt prostokąta. Cechuje go harmonijna budowa, która, pomimo że mocna to jednak nie sprawia wrażenia ciężkości. Wysokość psów mieści się w granicach od 63 do 70 cm, natomiast suk w przedziale 58-65 cm. Przedział wagowy u samców wynosi 30-40 kg, natomiast suki osiągają wagę pomiędzy 25 do 35 kg. Głowa jest mocna, a stop dobrze widoczny. Hovawart ma długą, przylegającą i nieco falowaną sierść o umaszczeniu w trzech kolorach: czarną, czarną podpalaną lub blond.

Hovawart to doskonały pies stróżująco-obronny. Do pełnienia tych funkcji predysponują go takie cechy charakteru jak: czujność, odwaga, nieufność wobec obcych idąca w parze z wyważoną osobowością. Ponadto przedstawiciele tej rasy są bardzo aktywne i mają pozytywne usposobienie. Są to wrażliwe psy, które potrzebują bliskiego kontaktu z człowiekiem.

Hovawart to pies stworzony do pracy, dlatego już od najmłodszych lat powinien mieć zapewnione różnego rodzaju aktywności. Dobrze sobie radzi w na kursach posłuszeństwa i treningach obronnych. Jego wrodzone umiejętności predysponują go również do wykonywania takich profesji, jak pies ratowniczy i przewodnik dla osób niewidomych. Psy tej rasy lubią wyzwania i chętnie stosują się do wydawanych komend. Ważna jest jednak konsekwencja w jego prowadzeniu, ponieważ Hovawart ma dominujący charakter. Po drugie uwielbia sport, dlatego jego właściciel powinien być osobą prowadzącą aktywny tryb życia. Ważnym aspektem wychowania psa jest również jego odpowiednia socjalizacja, dzięki której pies nie będzie lękliwy i bojaźliwy. Pielęgnacja Hovawarta nie jest wymagająca, choć trzeba być świadomym, że pies obficie linieje. Słabością rasy jest również nieposkromiony apetyt, dlatego należy kontrolować ilość i jakość spożywanego pokarmu.

Nazwa rasy została zaczerpnięta z niemieckiego dialektu i pochodzi od słów: „Hova"- co oznacza podwórze i „Wächter", które oznacza strażnika, co ma silny związek z pierwotną rolą, jaką pełniły te psy.